POLSK               POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO KRAJOZNAWCZE ODDZIAŁ MIEJSKI

                                               im. M. SYDOWA w TORUNIU.

 
 

 

                                TURYSTYCZNY SZLAK ROWEROWY

                                     TORUŃ - RADOMNO

 

 

 

Oddajemy do rąk miłośników roweru kolejny folder turystyczno – krajoznawczy opisujący turystyczny szlak rowerowy z Torunia do Radomna o łącznej długości 130 km. Szlak został wytyczony w terenie przez działaczy społecznych – zespół znakarzy z Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu. Trasa szlaku jest bardzo atrakcyjna i umożliwia poznanie walorów przyrodniczych i krajoznawczych miejscowości położonych wzdłuż rzeki Drwęcy. Najważniejsze z nich to oczywiście: Toruń, Golub-Dobrzyń oraz Brodnica. Całość szlaku można podzielić na kilka odcinków, które sukcesywnie można pokonywać. Zapraszamy na trasę.

 

            Skrócona  charakterystyka  szlaku.

Km narastająco

Charakterystyczne punkty szlaku

Km

malejąco

 

0,0

 

Toruń ( pl. Rapackiego )

 

130,0

 

 

5,0

 

Toruń (Fort I)

 

125,0

 

10,0

 

Lubicz (centrum )

 

120,0

 

 

12,0

 

Jedwabno ( skrzyżowanie )

 

118,0

 

 

14,5

 

 Młyniec (centrum)

 

115,5

 

 

15,0

 

 

Struga Rychnowska (mostek)

 

115,0

 

16,2

 

 

 Kępa (lesniczówka)

 

 113,8

 

20,0

 

 

Elgiszewo (bar)

 

 110,0

 

23,0

 

 

 Okonin (jezioro)

 

 107,0

 

 

27,0

 

 

 Olszówka

 

 103,0

 

 

30,0

 

 

 Golub-Dobrzyń (centrum)

 

 100,0

 

 

41,0

 

 

 Szafarnia (dwór)

 

 89,0

 

 

44,0

 

 

Płonne (kosciół)

 

 86,0

 

48,0

 

 

Półwiesk Mały

 

 82,0

 

56,0

 

 Radziki Duże (centrum)

 

 

 74,0

 

58,5

 

 

Radziki Małe (dwór)

 

 71,5

 

61,0

 

 Łapinóżek (dwór)

 

 69,0

 

 

 

65,0

 

 

Łapinóż

 

 65,0

 

70,0

 

 

Gorczenica (kościół)

 

 60,0

 

78,0

 

 

Brodnica (centrum)

 

 52,0

 

81,0

 

Karbowo

 

 

 49,0

 

86,5

 

Bachotek (mostek)

 

 

 43,5

 

89,0

 

Grzmięca (pole namiotowe)

 

 

 41,0

 

94,0

 

Wielkie Partęczyny (jezioro)

 

 

36,0

 

95,0

 

Okonek (jezioro)

 

 

35,0

 

97,0

 

 

Ciche (skrzyżowanie)

 

33,0

 

99,0

 

Ładnówko (kapliczka)

 

 

31,0

 

101,5

 

Łąkorek (centrum)

 

 

28,5

 

105,0

 

 

Łąkorz (centrum)

 

25,0

 

115,0

 

 

Skarlin (kościół)

 

15,5

 

119,0

 

Lekarty

 

 

11,0

 

124,0

 

 

Nowy Dwór (centrum)

 

 

6,0

 

125,5

 

 

Chrośle (kapliczka)

 

4,5

 

130,0

 

Radomno (centrum)

 

 

0,0

 

   

Jest to nowy  szlak rowerowy wyznaczony przez działaczy Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu. Szlak ten oznakowany znakami zielonymi prowadzi z Torunia  przez Lubicz, Jedwabno,

Młyniec, Kępę, Elgiszewo, Okonin, Olszówkę, Golub Dobrzyń, Szafarnię, Płonne, Półwiesk Mały, Radziki Duże, Radziki Małe, Łapinóżek, Łapinóż, Gorczenicę, Brodnicę, Karbowo,

Bachotek, Grzmięcę, Ciche, Łąkorek, Łąkorz, Skarlin, Lekarty, Nowy Dwór, Chrośle, do Radomna.

 Całkowita długość trasy wynosi 130 km.

                                                                                                                           

  Zapraszamy i życzymy szerokiej drogi !

 

 

 

 0,0km Toruń ( BORT – PTTK, plac Rapackiego 2) – Miasto  .liczące  208 000 mieszkańców leżące nad rz. Wisłą i Drwęcą. Siedziba Sejmiku Samorządowego Województwa Kujawsko – Pomorskiego.  Od 1992 r. siedziba diecezji toruńskiej. Miasto o bogatych tradycjach i historii, licznych zabytkach i atrakcjach turystycznych. Prawa miejskie Toruń otrzymał w 1233 r., dzięki swojemu dogodnemu położeniu komunikacyjnemu stając się w szybkim czasie miastem dużym, pięknym i bogatym. W średniowieczu należał do związku miast hanzeatyckich. Po wojnie z krzyżakami w 1411 r. został tu podpisany I pokój toruński. Wojna trzynastoletnia, której sygnałem było w 1454 r. zniszczenie zamku krzyżackiego przez mieszczan, miała także epilog w Toruniu, bowiem w 1466 r. podpisano tu II pokój toruński. W XVII w. wskutek wojen szwedzkich nastąpił stopniowy upadek znaczenia miasta. W latach zaboru miasto przyłączono do państwa pruskiego. W 1920 r. Toruń powrócił do niepodległej Polski, miasto zostało stolicą woj. Pomorskiego. Toruń stanowi duże centrum naukowe, kulturalne, religijne i przemysłowe. Od 1945 r. posiada Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Miasto chętnie jest odwiedzane przez turystów, którym zapewnia  niepowtarzalny  klimat, gościnną atmosferę oraz przepiękne zabytki z przeszłości tj. katedra św. Janów, kościół NMP, św. Jakuba, ratusz staromiejski, kamienica „Pod Gwiazdą”, Dom Kopernika, zespół średniowiecznych murów obronnych łącznie z Krzywą Wieżą, ruiny zamków: Dybów i krzyżackiego oraz szereg zabytkowych spichlerzy, pałaców i kamienic. Do wyjątkowych obiektów w skali kraju należą również obiekty Twierdzy Toruń. To naprawdę warto zobaczyć.

5,0km Toruń ( Fort Sobieskiego, Fort I ) – Usytuowany w zalesionym terenie na prawo od szlaku, na skarpie nadwiślańskiej. Jeden z 15 fortów składających się na dawną twierdzę Toruń, którą zbudowano w latach 1878 – 1892. Fort I jest najbardziej wysuniętym na wschód od miasta umocnieniem w zewnętrznym pierścieniu obronnym. Został zbudowany w latach 1888 – 1889 jako ostatni z fortów toruńskich, będąc jednocześnie najnowocześniejszym rozwiązaniem fortu pancernego w Europie.

 

                                  Ruiny zamku krzyżackiego  >>                                                     

10km Lubicz – siedziba gminy. Wieś wzmiankowana w 1292 roku w dokumencie księżnej Salomei, która zezwoliła Krzyżakom na użytkowanie młyna na rz. Drwęcy. W 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk nadał Lubicz radzie miasta Torunia. W średniowiecznym Lubiczu istniały: cegielnia, folusz oraz miedziennica. W XVIII wieku Lubicz pełnił rolę zaplecza przemysłowego dla Torunia, znajdowały się tam m.in. młyny zbożowe, tartak, folusze, garbarnie, papiernie oraz kuźnica miedzi. Słynna papiernia wymieniona została po raz pierwszy w 1687 roku a pierwszym znanym papiernikiem był w 1693 roku niejaki Martin Masconi. W 1734 roku wojska polskie wierne królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu przy próbie zdobycia Torunia, dodatkowo spaliły zaplecze przemysłowe w Lubiczu, w tym papiernię, śluzy oraz młyny. W 1802 roku oraz w 1829 roku papiernia ponownie spłonęła i nie odbudowano jej. Po 1815 roku przy Drwęcy w Lubiczu stanęły komory: pruska i rosyjska. Ciekawostki krajoznawcze: kościół p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika wzniesiony w 1933 roku; przebudowana kaplica z XIX wieku; nad Drwęcą zespół młynów ze śluzami.

                                Lubicz zespół młynów >>                                                                                           

 

12km Jedwabno wieś. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1252 roku, kiedy była własnością Świętosława Wirciżyrowica. W okresie panowania krzyżackiego był tu folwark krzyżacki należący do komturstwa toruńskiego. W 1338 roku wielki mistrz krzyżacki Dytrych von Altenburg nadał majątek w Jedwabnie – Fryderykowi Juvenis. Na początku wojny trzynastoletniej w 1454 roku król Kazimierz Jagiellończyk nadał majątek   jedwabieński burmistrzowi toruńskiemu Tilemanowi von Wege. W pierwszej ćwierci XVIII wieku dzierżawcą majątków miejskich: Jedwabna, Lubicza i Rogówka był rajca toruński Abraham Thiel. W końcu XVIII wieku Jedwabno składało się z folwarku szlacheckiego, wioski oraz karczmy – całość posiadała 10 dymów mieszkalnych. Ostatnim właścicielem majątku w Jedwabnie od 1928 roku do wybuchu II wojny był Edward Mysłakowski, który został zamordowany w 1940 roku przez Niemców w obozie w Oranienburgu . Ciekawostki krajoznawcze: dworek wzniesiony w końcu XVIII wieku; wokół dworu park w typie krajobrazowym z końca XVIII wieku – zabytkowy. W parku, który zajmuje powierzchnię 4.40ha, rośnie lipa drobnolistna o obwodzie 510cm, uznana za pomnik przyrody żywej; nad brzegiem Drwęcy w jej zakolu wznoszą się wały grodziska o nieregularnym kształcie, którego funkcjonowanie określono na połowę IX do XIV wieku

14,5km Młyniec – wieś. Od średniowiecza wieś rozwijała się po obu stronach Drwęcy.W 1258 roku wojewoda mazowiecki Bogusza Miecławic zapisał wieś Mlyn w testamencie swojej żonie Ludmile, która następnie przekazała ją kapitule kujawskiej. W 1265 roku mistrz krajowy Ludwik von Baldersheim przekazał Młyniec prepozytowi Janowi oraz kapelanowi z Kruszwicy Wincentemu. W 1382 roku wieś należała do Łukasza Russe mieszczanina z Torunia oraz Wiczego Molnera – ten ostatni był właścicielem młyna Pachur. W późniejszym czasie część wsi należała, także do klasztoru benedyktynek toruńskich. W 1505 roku część Młyńca z wodnym młynem, stanowiła własność Hansa vom Wege z Torunia. W 1609 roku ksieni benedyktynek Zofia Dulska wydzierżawiła część wsi kapitule biskupiej w Chełmży. Od połowy XVII wieku do 1772 roku część Młyńca należała do jezuitów toruńskich. W XIX i na początku XX wieku w Młyńcu istniały dwa majątki, których właścicielami w 1910 roku byli: Kacper Bazański oraz Teofil Kliński von Rautenberg. Ciekawostki krajoznawcze: kościół św. Ignacego Loyoli, drewniany, wzniesiony w 1750 roku; dwa młyny „Pachur”  i  „Bierzgieł” z końca XIX wieku.

                                                                        << Młyn w Młyńcu.

15,0km Struga Rychnowska – prawy dopływ rz. Drwęcy. Wypływa z jez. Mlewieckiego i posiada około 16 km długości. Ciekawostki krajoznawcze: w średniowieczu nad Strugą Rychnowską było, aż 11 młynów wodnych m.in. Olesiek, Juda, Szerokostaw, Pachur,. Struś  oraz Bierzgieł.

16,2km Kępa – leśniczówka. Położona nad Drwęcą w otoczeniu lasów sosnowo – dębowych. Ciekawostki krajoznawcze: przy zabudowaniach  dąb – pomnik  przyrody oraz krzyż.

20,0 Elgiszewo – wieś. W 1293 r. biskup kujawski Wisław odstąpił Krzyżakom ziemię pomiędzy Golubiem i Ostrowitem za wyjątkiem Elgiszewa. W 1582 r. wieś stanowiła własność biskupów kujawskich.

23.0km Okonin   – śródleśne jezioro. Ciekawostki krajoznawcze: powierzchnia jeziora obejmuje 34,2 ha a jego maksymalna głębokość to 11,5 m. Jezioro stanowi cel sobotnio – niedzielnego wypoczynku mieszkańców Torunia i Golubia - Dobrzynia.

27,0km Olszówkawieś. Położona nad Drwęcą. W 1806 roku pod osadą doszło do drobnej potyczki z udziałem wojsk pruskich i napoleońskich. W 1835 roku na terenie osady funkcjonowała cegielnia. Ciekawostki krajoznawcze: kapliczka murowana z 1930 roku oraz dawny budynek pruskiej straży granicznej z końca XIX wieku.

30,0km Golub-Dobrzyń – miasto liczące około 12 000 mieszkańców, położone nad Drwęcą. Powstało w 1950 r. wskutek połączenia dwóch miast Golubia i Dobrzynia. Osada Golub w 1254 r. została nadana przez Krzyżaków biskupowi kujawskiemu Wolimirowi. Od 1293 r. w posiadaniu Krzyżaków. Prawa miejskie Golub otrzymał w 1331 r. a Dobrzyń w 1789 r.. W czasie wojen krzyżackich miasto wielokrotnie oblegane, zmieniło właściciela. Od 1466 r. siedziba starostwa niegrodowego. W latach 1524 – 1611  należał do rodziny Kostków a w 1611 – 1625 do królewny Anny Wazówny i w tym czasie przechodzi największy rozwój gospodarczy. Za rządów Wazówny założono obok zamku pierwszą plantację tytoniu w Polsce. W następnych latach na urzędzie starostów spotykamy: królową Konstancja, królewny Annę i Katarzynę oraz królową Cecylię Renatę. O tym okresie zwykło się mówić jako o rządach babskich. W latach 1656 – 1657  miasto znajdowało się w rękach Szwedów i nastąpił jego stopniowy upadek. Ciekawostki krajoznawcze: kościół gotycki św. Katarzyny z 1 połowy XIV w.. Kilkakrotnie niszczony pożarami m.in. w 1414r, pod koniec XVI w. oraz w 1689 r. W rynku miasta tzw. dom Pod Kapturem z XVIII w. Odcinki murów miejskich z 1 połowy XIV w. Zamek górujący nad miastem wzniesiony w latach 1296 – 1310 przez Krzyżaków. Wielokrotnie zdobywany i niszczony. Za rządów Anny Wazówny  zamek zmienił wygląd z gotyckiej warowni na rezydencję pałacową zwieńczoną  renesansową attyką. W 1807 r. pełnił funkcję lazaretu wojsk francuskich a w 1833 r. prusacy zrobili tu więzienie. W latach 1947 – 1953  przystąpiono do odbudowy zamku.

 

                                                       << Golub Dobrzyń zamek krzyżacki.

41,0km Szafarnia – wieś. W 1779 roku należała do Juliana Dziewanowskiego. Około 1863 r. własność Karwata a po 1896 roku kolejno własność: Rutkowskiego, Cholewy i Dobrzynieckiego. W latach 1910 – 1920 była własnością Stanisława Noskowskiego. Ciekawostki krajoznawcze: w latach 1824 – 1825 gościł tu na zaproszenie Dominika, syna Juliana Dziewanowskiego – młody Fryderyk Chopin. Obecny dwór został zbudowany w 3 ćwierci XIX w. przez Karwata, obecnie użytkowany przez Ośrodek Kultury Chopina. W otoczeniu dworu  park krajobrazowy założony w XIX w. z urozmaiconym  drzewostanem oraz licznymi sztucznymi kanałami i stawem. W parku skupienie 3 drzew: 2 dęby o obwodzie 349 i 388 cm i lipa o obwodzie 350 cm w wieku 200 lat – pomniki  przyrody.

             <<Szafarnia dwór - Ośrodek Kultury Chopina.

 44,0km Płonne – wieś. Wymieniona w 1323 r. W 1564 r. majątek należał do Tomasza Białkowskiego a od 2 połowy XVIII w. do połowy XIX w. do Dziewanowskich. Kolejnymi właścicielami majątku byli Piwniccy. Wieś wymieniana w korespondencji Fryderyka Chopina. Ciekawostki krajoznawcze: przebudowany dom, w którym mieszkała w latach 1925 – 1929  Maria Dąbrowska. Według tradycji napisała w Płonnem „Noce i dnie”. Obok „Góra Modrzewiowa” z 8 modrzewiami polskimi stanowiąca pomnik przyrody. Najstarsze z drzew mają około 300 lat. Kościół św. Jakuba zbudowany około 1402 r., przebudowany w latach 1545 – 1546  staraniem Erazma Kretkowskiego. Gotycki o zatartych cechach stylowych. Przy kościele znajduje się obelisk ku czci Jana Dziewanowskiego, bohatera  spod Samosierry, zrujnowany dwór z początku XIX w. który przed wojną należał do Łempickich. W otoczeniu park krajobrazowy z końca XVIII w. z modrzewiami – pomnikami przyrody.

<<Płonne obelisk.

  <<Płonne kościół.

              Płonne grodzisko>>

48,0km Półwiesk Mały – wieś. Znana od 1 połowy XVI wieku jako własność rodziny Radzikowskich. W 2 połowie XVI wieku należała do Stanisława Łosia, następnie do Stanisława Kuczborskiego. W XVII wieku należała do Mączyńskich a potem do Cissowskich. Tomasz Cissowski sprzedał w końcu XIX wieku majątek półwieski Edwardowi i Ludwice Rudowskim. Ostatnim właścicielem majątku był Jan Rudowski, syn Edwarda. Ciekawostki krajoznawcze: pałac z 1 połowy XIX wieku z kartuszem herbowym Cissowskich; park pałacowy z 2 połowy XIX wieku oraz zabudowania folwarku z przełomu XIX i XX wieku.

 56,0km Radziki Duże – wieś. Wymieniona w 1384 r. kiedy należała do kasztelana dobrzyńskiego Andrzeja herbu Ogończyk który dał początek Radzikowskim. W 1752 r. właścicielem był Stanisław Przeciszewski, na początku XIX w. Kazimierz Przeciszewski a od 1839 r. Franciszek Salezy Dmochowski. W okresie międzywojennym właścicielami byli bracia Cohn. W 1784 r. Franciszka z Tarnowskich Przeciszewska otrzymała od króla przywilej na lokację miasta, który  w 1794 r. został cofnięty. Ciekawostki krajoznawcze: kościół paraf. św. Katarzyny z przełomu XIV/XV w., gotycki, dwór z czterokolumnowym portykiem zbudowany w 2 połowie XIX w. przez Przeciszewskich, klasycystyczny, na cmentarzu pomnik powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Bolesławicami (29.III.1864 r.). W parku obok dworu znajdują się ruiny rycerskiego zamku wzniesionego w latach 1435 –1466  przez Radzikowskich. Zamek w 1510 r. został przebudowany przez ostatniego z rodu Mikołaja Radzikowskiego. W czasie wojen szwedzkich uszkodzony, popadł w ruinę. Obiekt reprezentuje najprostszy typ rycerskiej siedziby obronnej. Pierwotnie dostępu do zamku broniła mokra fosa nawadniana z zanikającego obecnie stawu. zamek został wzniesiony z cegły, którą układano w układzie wendyjskim i gotyckim a do podmurówki użyto kamienia polnego. Założony na planie kwadratu 28,8 m x 28,8 m. Wjazd do zamku prowadził od strony północno – zachodniej  przez przedbramie. Pozostały do dziś mury obwodowe zachowane prawie w całości. W miejscu pierwotnego budynku mieszkalnego piwnice o sklepieniu kolebkowym.

          << Radziki Duże zamek.

 58,5km Radziki Małe – wieś. Do 1395 roku należały do AndrzejaOgona, po którym dziedziczył syn Mikołaj z Kutna. W 1 połowie XVI wieku Radziki Małe należały do Zofii z Radzikowskich żony Sędziwoja Żelskiego. W 1673 roku wieś należała bądź była dzierżawiona przez jezuitów grudziądzkich. Od 1 połowy XVIII wieku majątek przeszedł do rodziny Pląskowskich, u której znajdował się do początku XIX wieku. Przez większą część XIX wieku majątek stanowił własność Grąbczewskich. Po Powstaniu Styczniowym Ignacy Grąbczewski zmuszony był sprzedać majątek, który w 1869 roku nabył Władysław Gniazdowski . Ostatnim właścicielem majatku do 1939 roku był Tadeusz Gniazdowski. Ciekawostki krajoznawcze: na lekkim wzniesieniu ruina pałacu zbudowanego w XVIII wieku, w którym zachowana jest polichromia XVIII wieczna ze scenami z polowania, wymagająca natychmiastowego ratunku

           << Radziki Małe pałac.

61,0km Łapinóżek – wieś. Znana od 2 połowy XVI wieku, kiedy należała do Łapinoskich. W XVII wieku należała bądź była dzierżawiona przez jezuitów z Grudziądza. W 1 połowie XVIII wieku synowie Jana Kuczborskiego podzielili odziedziczony majątek. W połowie XVIII wieku osiedlono w niej kolonistów – olendrów. Do końca XVIII wieku należała do Pląskowskich później do Twarowskich oraz Grąbczewskich. W 1869 roku majątek nabył Władysław Gniazdowski. W końcu XIX wieku majątek Łapinóżek obejmował: Lamkowiznę, Bogaczewo, Chorab, Brzostowiec oraz Ławy. U Gniazdowskich majątek znajdował się do 1939 roku. Ciekawostki krajoznawcze: kapliczka kamienna z 1905 roku oraz dwór z 2 połowy XIX wieku.

          << dwór w Łapinóżku.

65,0km Łapinóż – wieś. Wymieniona w dokumencie z 1345 roku księcia dobrzyńskiego Władysława. Położona nad Rypienicą, dopływem Drwęcy. W latach 1431 – 1435 należała do Namięty z Łapinóża, który walczył z Krzyżakami. W 1540 roku była własnością Narzymskich, później zaś do Żelskich. Pomiędzy latami 1720 – 1871 majątek łapinoski był częścią dóbr osieckich należących do Sierakowskich. Ostatnim właścicielem majątku przed II wojną światową był Wacław Grylewicz. Ciekawostki krajoznawcze: dwór z 2 połowy XIX wieku przebudowany oraz kapliczka przydrożna kamienna z 1906 roku.

70,0km Gorczenica – wieś. Wymieniona w 1414 roku jako wieś czynszowa w komturstwie brodnickim. W latach 1437 – 1438 został wymieniony młyn wodny, którego młynarz opłacał czynsz Krzyżakom ziarnem. W 1535 roku była własnością  królewską w starostwie brodnickim.  W 1799 roku wieś miała wykazanych 11 dymów mieszkalnych. Istniejący majątek w 1800 roku należał do Andrzeja Schmita a w 1855 roku do Leo von der Goltza. Ciekawostki krajoznawcze: kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1 połowy XIV wieku, gotycki; cmentarz ewangelicki z XIX wieku: dwa cmentarze rzymsko – katolickie  z 1948 roku oraz  przy kościele z XIX wieku.

     << Gorczenica kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.

78,0km Brodnica – miasto. Prawa miejskie otrzymała w 1298 r. W latach 1317 – 1479  znajdowała się w rękach krzyżaków. Dzielnica miasta – Michałowo we wczesnym średniowieczu było ośrodkiem ziemi michałowskiej, którą książę kujawski Leszek sprzedał w 1317 r. zakonowi krzyżackiemu. W czasie wojny trzynastoletniej  w latach 1454 – 1466 miasto przechodziło kilkakrotnie z rąk do rąk. W 1479 r. włączone do Korony zostało siedzibą starosty królewskiego. Rozkwit gospodarczy miasta nastąpił w XVI w. oraz w latach 1604 – 1625  (za rządów Anny Wazówny). W połowie XVII w. na skutek wojen szwedzkich nastąpił upadek miasta. W 1807 – 1815  należało do Księstwa Warszawskiego. Obecnie liczy 20.000 mieszkańców. Ciekawostki krajoznawcze: kościół parafialny z przełomu XIII/XIV w. ceglany, gotycki, wewnątrz polichromia gotycka, renesansowa oraz barokowa, gotyckie rzeźby z 2 połowy XIV w. oraz krucyfiks z 2 połowy XIV w. Kościół i klasztor Reformatorów (obecnie franciszkanów) fund. Józefa i Rozalii z Czapskich Pląskowskich w 1751r. Po kasacie zakonu w 1831 r. kościół zamieniono na cmentarny, garnizonowy a klasztor na więzienie (1939 r). Po 1945 r. objęty przez franciszkanów. Kościół barokowy z wyposażeniem rokokowym, klasztor o skromnych cechach barokowych. Wieża Mazurska z początku XIV w., gotycka, Brama Chełmińska z 2 połowy XIV w. Wieża i szczyt ratusza gotyckiego z końca XIV w., który  spalił się w 1631 r. .a następnie został rozebrany w 1868 r.  Spichlerz renesansowy z 1604 r., przebudowany XIX/XX w. Pałac Anny Wazówny wzniesiony około 1564 r. przez starostę Rafała Działyńskiego, przebudowany w 1969r. Zamek krzyżacki wzniesiony w latach 1308 – 1339 , jako siedziba komturów krzyżackich. Od 1479 do 1772 r. siedziba starostów polskich m.in. Działyńskich (1485–1604), Anny Wazówny (1604 –1625). W czasie wojen szwedzkich zniszczony i częściowo rozebrany przez władze pruskie w XVIII wieku. Zachowane zarysy murów i częściowo piwnice, wysoka 54 m ośmioboczna wieża, częściowo budynek bramy oraz partie murów obronnych przedzamcza. Przy ulicy Kamionki dąb – pomnik przyrody  ( 460cm ). Na uwagę zasługuje trójkątny rynek.

 

 << Brodnica Brama Chełmińska.                Ratusz w Brodnicy>>               

81,0km Karbowo – dzielnica Brodnicy. Dawniej wieś. W 1239 roku należała do biskupów płockich. W latach 1423 – 1424 majątek rycerski w Karbowie należał do Tworzyjana z Karbowa. Od 1799 roku majątek należał do Józefa Rembielińskiego. W 1804 roku Florian Ignacy Lewald – Jezierski odsprzedał majątek Ernstowi Krieger. U schyłku XIX wieku majątek w Karbowie należał do największych majątków ziemskich w rejonie Brodnicy i obejmował około 2.500ha  powierzchni. Po śmierci juniora Ernsta Kriegera w posiadanie majątku wszedł Bank Krajowy w Berlinie, który dokonał jego parcelacji. Pozostałość z majątku tzw. resztówkę nabył w 1898 roku Lehmann. Ciekawostki krajoznawcze: ruina dworu z 1765 roku; zabytkowy park w typie krajobrazowym z początku XIX wieku z ciekawymi gatunkami drzew m.in. platan klonolistny, tulipanowiec amerykański oraz lipa Moltkego Na uwagę zasługują również zabudowania folwarku w tym ciekawy spichlerz i gołębnik w kształcie baszty z końca XIX wieku.

86,5,0km Bachotek (mostek Jadwigi) – jezioro. Mostek na Skarlance. Ciekawostki krajoznawcze: wzdłuż Skarlanki rozciąga się rezerwat przyrody „Bachotek” utworzony w 1984 r. na powierzchni 22,71 ha. Utworzony został w celu ochrony unikalnego zbiorowiska roślinności wodnej. W czasie II wojny światowej po drugiej stronie rzeki Skarlanki  hitlerowcy bestialsko zamordowali kilkuset Polaków a następnie próbowali spalić zwłoki. Na miejscu w 1958 r. odsłonięto pomnik w kształcie stylizowanego orła proj. Juliusza Wilskiego

 

<< Łabędź na jeziorze Bachotek

  << Dzięcioł

        Borowik szlachetny>>

89,0 km  Grzmięca ( kanał między jeziorny ) – wieś. W 1414 roku został wymieniony młyn wodny należący do Zakonu krzyżackiego. Od połowy XV wieku. osada była własnością królewską. Obecnie znajduje się tu siedziba Brodnickiego Parku Krajobrazowego. Ciekawostki krajoznawcze: młyn i tartak z końca XIX wieku; dom młynarza z końca XIX wieku; w ogrodzie stoły z kamieniami młyńskimi wykorzystanymi na blaty; wylęgarnia ryb należąca do PZW.  Przy szosie rośnie dąb „Adam”  – pomnik przyrody; jezioro Strażym o powierzchni  73 ha i maksymalnej głębokości 9 m.

    << Gaj Grzmięca - młyn.

94,0km Wielkie Partęczyny – jezioro. Posiada powierzchnię 329 ha oraz maksymalną głębokość 29 m. Na jeziorze wyspa o lokalnej nazwie „Wielka Syberia” objęta prawną ochroną w formie rezerwatu przyrody.

95,0km Okonek – jezioro. Ciekawostki krajoznawcze: rezerwat przyrody o powierzchni 8ha, założony w 1963 roku. Ochronie zostało objęte torfowisko z żurawiną drobnolistną rosiczką okrągłolistną. W ciągu roku na tafli jeziora można zobaczyć płaszcz mchów torfowców pokrywający taflę jeziora, niekiedy ulegający rozerwaniu i tworzący  pływające wyspy.

97,0km Ciche wieś. Założona na początku XVIII wieku w formie rzędówki. W końcu XIX wieku poszczególne części wsi nazywały się: Podbrodnica, Tytowo, Budy, Pokornia i Marianowo. Na początku XX w do Cichego należały przysiółki: Ładnówko i Przybyszewo. Ciekawostki krajoznawcze: kapliczka przydrożna z XX wieku; lipa – pomnik przyrody oraz cmentarze: ewangelicki z XIX wieku i rzymsko-katolicki z 1934 roku, kaplica pw. św. Stanisława Biskupa  i Męczennika. Na południowy – zachód od wsi znajduje się jezioro Ciche o powierzchni 111 ha i maksymalnej głębokości 13 metrów.  

   << Ciche schron.

 

99,0km  Ładnówko – przysiółek należący do Cichego, założony w XIX wieku. Na koniec XIX wieku było 12 domów mieszkalnych. Ciekawostki krajoznawcze: kapliczka z XX wieku; pomnik zamordowanej przez Niemców rodziny Jakubowskich.

101,5km Łąkorek – wieś. Wymieniona w 1414 r. jako zniszczona. W latach 1423 – 1424 majatek rycerski należący do Hannosa. W 1570 r. przy wsi istniał folwark królewski z młynem o 2 kołach. W XVIII w. wieś należała do starostwa łąkorskiego. Ciekawostki krajoznawcze: pałac z 1910r. o cechach secesyjnych, otoczony parkiem z końca XIX wieku, w którym kilka drzew pomników przyrody (lipy drobnolistne i kasztanowiec). Nad jeziorem Łąkorz przy kanale prowadzącym do jeziora Partęczyny Wielkie znajdują się relikty nawodnej osady palowej (palafitu) z XIV wieku odkrytej przez Maxa Toppena w 70 – tych  latach XIX w. Jezioro Łąkorz posiada powierzchnię 162 ha i maksymalną głębokości 31 m.

105,0km Łąkorz – wieś. Wymieniona w 1414 roku jako spalona. W 1439 r. wielki mistrz krzyżacki Paweł von Russdorf nadał część wsi Hansowi von Kaszlo. W 1759 r. wieś była siedzibą starostwa łąkorskiego a starostą każdorazowo był właściciel majątku (wtedy był nim Tomasz Czapski). Ciekawostki krajoznawcze: kościół parafialny św. Mikołaja z XIV wieku; na wzgórzu murowany wiatrak – holender z końca XIX wieku oraz chaty wiejskie z XIX wieku. We wsi w jednej z zabytkowych chat mieści się prywatne regionalne muzeum.

  << Łąkorz kościół pw. św. Mikołaja.

                Łąkorz - pomnik ofiar z Białego >>

115,0km Skarlin – wieś. Wymieniona w 1339 roku, którą posiadał rycerz Fryderyk ze Skarlina. W latach 1402 – 1438 należała do Krzyżaków w wójtostwie bratiańskim. W 1414 r. doznała strat wojennych m.in. został spalony kościół.. Ciekawostki krajoznawcze: gotycki kościół św. Bartłomieja z około 1330 roku; jezioro Skarlińskie  o powierzchni 300ha i maksymalnej głębokości 15,5m. Przy półwyspie Kuchnia relikty nawodnej osady palowej (palafitu) z XIV w.

      << Skarlin kościół pw. św. Bartłomieja.

119,0km Lekarty – wieś. Osada wymieniona w 1402 r. przez wójta bratiańskiego Henryka Marschalka jako opustoszała. W 1414 roku poniosła szkody wojenne, została spalona. W 1570 roku stanowiła własność królewską w starostwie bratiańskim, posiadała wtedy karczmę. Ciekawostki krajoznawcze: jezioro Lekarty o powierzchni 46ha oraz chaty z XIX wieku.

124,0km Nowy Dwór – wieś. W 1402 roku wieś czynszowa należąca do Zakonu w wójtostwie bratiańskim. W 1414 roku wieś poniosła szkody wojenne. W 1570 roku należała do króla w starostwie bratiańskim. Ciekawostki krajoznawcze: grodzisko owalne o wymiarach 30 x 40 m, późnośredniowieczne – zwane górą Pikówką

125,5km Chrośle – wieś. Sołtys Tileman Freyfald w 1340 roku otrzymał od Krzyżaków przywilej lokacyjny na wies. W 1437 roku należała do króla w starostwie bratiańskim. Od założenia do 1527 roku wieś należała do diecezji pomezańskiej. Ciekawostki krajoznawcze: cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku; w centrum kapliczka z 1 połowy XX wieku. 

130,0km Radomno – wieś. Lokowana w latach 1301 – 1331 przez komtura krajowego Siegharda von Schwarzburga. W 1316 r. został wymieniony pleban Piotr. W 1570 roku była własnością królewską z młynem wodnym majacym 1 koło oraz z karczmą. Ciekawostki krajoznawcze: kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa z lat 1900 – 1906: dwór z końca XIX wieku z otaczającym go parkiem. Na wyspie jeziora Radomińskiego o powierzchni 115ha i maksymalnej głębokości 28 metrów, znajdują się wały wczesnośredniowiecznego grodziska funkcjonującego w XI – XII wieku.

 << Radomno kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa.

                   Radomno pomnik ofiar II wojny światowej>>

 

                                          

Autor tekstu i zdjęć: Henryk Miłoszewski.

   Wydawcą foldera jest Oddział Miejski PTTK im. Mariana Sydowa 

 w Toruniu, ul. Piekary 41, telefon 56/ 622-29-21.

 Folder wydano w 2011r.

                                                        Folder nr 29

          Szlak zielony: Toruń – Golub-Dobrzyń – Brodnica – Radomno

 

                                 

          

Szlaki  rowerowe