LXVII wycieczka piesza z cyklu „60+ z PTTK”
22 listopada 2023 r.
Celem 67 wycieczki pieszo-krajoznawczej z cyklu „60+ z PTTK” było poznanie dalszych obiektów zaliczonych do kanonu Odznaki Krajoznawczej „Znam Toruń” – część 2. Odznaka ta została ustanowiona przez Oddział Miejski PTTK w Toruniu z okazji:
· 100-lecia OM PTTK w Toruniu.
· 550-lecia urodzin Mikołaja Kopernika.
· 790-lecia lokacji miasta Torunia.
Celem O.K. „Znam Toruń” jest popularyzowanie wśród turystów historycznych i turystycznych obiektów miasta Torunia – wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Dziś właśnie uczestnicy wycieczek „60 + z PTTK” poznali następujące obiekty:
· Dworzec PKP Toruń Wschodni (pl. Fryderyka Skarbka).
· Kościół św. Katarzyny (pl. św. Katarzyny).
· Gmach Towarzystwa Naukowego w Toruniu (ul. Wysoka 16).
· Kościół ewangelicko-augsburski św. Szczepana
(ul. Wały gen. Sikorskiego 14).
· Muzeum Toruńskiego Piernika (ul. Strumykowa 4).
· Dawny młyn zamkowy – Hotel 1231 (ul. Przedzamcze 5/6).
· Ruiny zamku krzyżackiego (ul. Przedzamcze).
· Brama Mostowa (ul. Mostowa).
· Spichlerz Szwedzki (ul. Mostowa 1).
Spotkaliśmy się przy Dworcu PKP Toruń Wschodni, przy pl. Fryderyka Skarbka.
Dworzec PKP Toruń Wschodni - zespół dworca kolejowego w Toruniu powstał w latach 1907-1909. Dominującym obiektem zespołu jest budynek główny, zbudowany w typowej stylistyce architektury pruskiej, ukierunkowanej na odniesienia gotyckie – czerwona cegła, trójkątne szczyty, półokrągła wieża. Główna hala skomunikowana z dwiema poczekalniami dla pierwszej i drugiej oraz trzeciej i czwartej klasy; poczekalnia pierwszej i drugiej klasy, dysponujące osobnym pokojem dla pań, została wyłożona dębową boazerią. Obie poczekalnie były obsługiwane przez wspólny bufet. Na piętrze znajdowały się mieszkania zawiadowcy stacji oraz restauratora.
Stację oddano do użytku w 1909 roku. W latach 1940-1943 rozbudowano dworzec. Na wschód od istniejącego zespołu powstały: akumulatorownia, transformatorownia, magazyn na olej i naftę, nastawnie, noclegownia, budynki administracyjne. Zmodernizowano parowozownię i wieżę wodną. Do 1959 roku dworzec nosił nazwę Toruń-Mokre. Obecnie stanowi główny węzeł dla pociągów wyjeżdżających w kierunku Olsztyna, Malborka i Lipna.
Źródło informacji: Toruńska architektura XX wieku – Michał Pszczółkowski.
Na fasadzie budynku znajdują się godło Polski, herb Torunia oraz godło Prus Królewskich.
Ulicami Sobieskiego i Piastowską dotarliśmy do pl. św. Katarzyny, gdzie poznaliśmy kolejny obiekt z kanonu odznaki.
Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej – ewangelicki (1894-1897), służący toruńskiemu garnizonowi, wybudowano poza granicami średniowiecznego miasta. Lokalizację wybrano ze względu na nową dzielnicę Wilhelmstadt, założoną i wybudowaną na przełomie XIX i XX wieku dla toruńskiego garnizonu. Gmach w stylu neogotyckim z transeptem (nawa poprzeczna) i najwyższą wieżą w mieście (86 m). Po powrocie Torunia do Polski (1920r.) świątynię konsekrowano jako rzymsko-katolicką. Wnętrze przekształcili miejscowi artyści: Wojciech Durek i Ignacy Zelek, twórcy polichromii, ołtarza głównego i ołtarzy bocznych. Obecnie katolicki kościół garnizonowy.
Przed następnym obiektem, kościołem św. Szczepana, czekała na nas pani Aleksandra Molin, przewodnik miejski PTTK, która przybliżyła nam historię kościoła i parafii ewangelicko-augsburskiej.
Olu, bardzo dziękujemy za życzliwość i czas, który nam poświęciłaś.
Kościół ewangelicko-augsburski św. Szczepana – wzniesiony w latach 1902-1904 dla parafii kalwińskiej. Przedsięwzięcie zlokalizowano w miejscu dawnej fosy, w ten sposób kościół wszedł w skład reprezentacyjnych budowli publicznych na północnym obrzeżu Starówki.
Budowla wzniesiona w stylu neogotyckim. Wejście główne obramowano ostrołukowym portalem uskokowym, zwieńczonym trójkątną wimpergą, a po bokach szkarpami ze sterczynami. Nad portalem znajduje się okrągłe okno wypełnione maswerkiem. Fasadę wieńczy trójkątny szczyt, rozczłonkowany trzema blendami, u podstawy szczytu znajduje się rząd arkadek. Kościół składa się z szerszej nawy głównej i jednej, węższej nawy bocznej. Sklepienie krzyżowo-żebrowe; wieża na przedłużeniu nawy bocznej. W czasie II wojny światowej świątynię znacznie zdewastowano. Po wojnie została przejęta przez zbór ewangelicko-augsburski, otrzymując po ponownym poświęceniu wezwanie św. Szczepana. Z pierwotnego wyposażenia zachowały się witraże, organy oraz ambona, chrzcielnica i ławki. Neogotycki ołtarz przeniesiono z kościoła ewangelickiego w Nowej Wsi nad Wisłą, XVII-wieczny obraz „Adoracja Baranka” – z dawnego kościoła Trójcy Świętej na Rynku Nowomiejskim, XIX-wieczny obraz/litografię „Ukrzyżowanie” – z kaplicy staroluterańskiej przy ul. Strumykowej, dzwony zaś ze zburzonego kościoła ewangelickiego na Podgórzu.
Źródło informacji: Toruńska architektura XX wieku – Michał Pszczółkowski.
Przy ul. Wysokiej znajduje się gmach Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Gmach Towarzystwa Naukowego w Toruniu – neoklasycystyczny budynek wzniesiony w latach 1881-1882 na planie wydłużonego prostokąta, podzielonego na cztery trakty. Składa się z trzech kondygnacji i podpiwniczenia. Charakterystycznym elementem budynku jest narożny ryzalit. Ma boniowane naroża w dwóch kondygnacjach, rozdzielonych gzymsem. Trzecią kondygnację zdobią narożne elementy dźwigające belkowanie. Narożny szczyt budynku wieńczą postaci alegoryczne Nauki i Sztuki (Historii). W narożnej wieży umieszczone są biforyjne okna, ze słupkiem w formie kariatyd. Na fasadzie tablica pamiątkowa ku czci dr Ottona Steinborna, zasłużonego dla TNT i książnicy. Wnętrze zachowało swój pierwotny układ. W części północnej znajduje się wielka sala kolumnowa – miejsce spotkań i wydarzeń kulturalnych od XIX wieku. Obecnie wynajmowana na wydarzenia kulturalno-rozrywkowe.
TNT utworzono w 1875 roku. Jego celem było krzewienie polskości, dokumentowanie słowiańskich korzeni, wreszcie stworzenie polskiego ośrodka naukowego. TNT gromadziło zbiory muzealne i księgozbiór, prowadziło poszukiwania i badania archeologiczne, wydawało naukowe publikacje i periodyki, prowadziło muzeum i bibliotekę, do 1920 roku skupiało polskie życie narodowe.
Kolejny obiekt, do którego dotarliśmy, znajduje się przy ul. Strumykowej. Muzeum Toruńskiego Piernika – zostało utworzone w 2015r. Mieści się w pofabrycznym budynku firmy piernikarskiej Gustava Traugott Weesego. Powstało we współpracy władz Torunia z Fabryką Cukierniczą „Kopernik” S.A. Muzeum gromadzi eksponaty związane z produkcją pierników toruńskich. Wśród eksponatów jest m.in. kolekcja drewnianych form piernikarskich z XVII-XX wieku. Na parterze mieści się sala surowców, gdzie prezentowane są składniki ciasta piernikowego oraz narzędzia pszczelarskie, niezbędne do pozyskania miodu.
Dawna fabryka pierników Gustava Weesego to dwupiętrowy budynek. Został zbudowany w 1885 roku według projektu Reinharda Uebricka.
Ulica Przedzamcze doprowadziła nas do kolejnych dwóch obiektów z kanonu odznaki „Znam Toruń”. To są ruiny zamku krzyżackiego oraz dawny młyn zamkowy.
Ruiny zamku krzyżackiego – jeden z trzech pierwszych zamków wybudowanych przez zakon krzyżacki na Ziemi Chełmińskiej. Powstał na przełomie XIII/XIV wieku na planie podkowy. Był siedzibą komtura i jednego z konwentów krzyżackich oraz bazą wypadową do podboju Prus. W 1454 roku mieszkańcy Torunia przypuścili szturm i rozpoczęli krótkie oblężenie zamku zakończone otwarciem bram i zburzeniem twierdzy. Był to początek wojny trzynastoletniej. Po zburzeniu zamku wzgórze zarosło lasem. Teren zamku głównego i fosy przeznaczono na wysypisko śmieci. W latach 60. XX wieku wykonano prace porządkowe, odsłonięto mury i przystosowano do zwiedzania. Najlepiej zachowaną częścią zamku jest wieża ustępowa z łukowym gankiem, tzw. gdańsko.
Dawny młyn zamkowy – Hotel 1231 (ul. Przedzamcze 5/6) – obiekt XIII-wieczny. Data hotelu nawiązuje do daty założenia pierwszego przyczółka krzyżackiego na prawym brzegu Wisły. Budynek pełnił rolę młyna wodnego przy zamku krzyżackim. W latach 1964-1993 mieścił się tu magazyn Biblioteki UMK. Później obiekt pełnił funkcję mieszkalną, ulegając dewastacji. Po gruntownej modernizacji odsłonięciu pierwotnej tkanki budynku urządzono w nim czterogwiazdkowy hotel.
W końcu docieramy do Bramy Mostowej i Spichlerza Szwedzkiego, przy ul. Mostowej.
Brama Mostowa – Przewoźna, Promowa. Najmłodsza z bram toruńskich wzniesiona w 1432 roku przez Hansa Gotlanda. Posiada zaokrąglone narożniki (bardziej odporne na ostrzał artyleryjski), a także obronny krenelaż, czyli zwieńczenie murów tzw. zębami. Przylega do niej niższy XIX wieczny mur obronny. Na osi tej bramy funkcjonowała przeprawa przez Wisłę, a ok. 1500 roku – most drewniany. Tędy też wkraczali kupcy i inne osoby przybywające do Torunia. Od strony miasta otynkowana, natomiast fasada południowa zachowała gotycki, ceglany charakter. We wnętrzach mieszczą się biura konserwatora zabytków.
Spichlerz Szwedzki – większość z zachowanych spichrzów toruńskich znajduje się w południowej, nadwiślańskiej części Starego Miasta. Spowodowane to było obecnością portów i łatwiejszym transportem. To właśnie tutaj, na prawobrzeżu, przy ul. Mostowej 1 znajduje się duży Spichrz Szwedzki z 1719 roku. Zbudowany w stylu renesansowo-barokowym, został następnie wyremontowany i przebudowany dla potrzeb twierdzy w 1823 roku, kiedy to został połączony za pomocą przerzuconego ganku z Basztą Żuraw, stając się jednym z największych w Polsce. Skąd wzięła się nazwa spichlerza? Miejscowa legenda głosi, że został on zbudowany przez Szwedów podczas potopu. Faktycznie jednak powstał z inicjatywy toruńskiego kupca zbożowego Johanna Noggena. Dziś mieści się w nim hotel.
67 wycieczkę z cyklu „60 + z PTTK” zakończyliśmy na ulicy Mostowej. Przeszliśmy 4,6 km.
Następna wycieczka odbędzie się 29 listopada 2023 roku.
Spotykamy się o godz. 10.00 przy pl. Armii Krajowej.
Celem wycieczki będzie poznanie pozostałych obiektów O.K. Znam Toruń – cz. 3.
Długość przejścia wyniesie ok. 5 km.
Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej PTTK Teresa Karasiewicz
ZAPRASZAMY!!!
Relację przygotowała:
Teresa Karasiewicz – przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej PTTK.