19 lipca - L wycieczka piesza z cyklu „60 + z PTTK”.
50 wycieczka pieszo-krajoznawcza 60+ z PTTK, zorganizowana przez Komisję Turystyki Pieszej Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu, przebiegła pod hasłem „Parki kultury i rekreacji cz. 2”.
Spotkaliśmy się przy fontannie Cosmopolis na pl. Rapackiego. Plac został wytyczony w latach 30. ubiegłego wieku. Początkowo od stojącego przy nim neorenesansowego gmachu Banku Rzeszy (1904-1906) nosił nazwę placu Bankowego. W budynku banku mieści się obecnie Collegium Maximum UMK oraz Muzeum Uniwersyteckie. Nieopodal znajduje się pomnik Helios, odsłonięty w 1973 roku dla upamiętnienia 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Autorem monumentu jest artysta rzeźbiarz Józef Kopczyński. Przy placu stoi też gmach pochodzący z 1939 roku, wybudowany dla Miejskiej Komunalnej Kasy Oszczędności. W połowie ubiegłego wieku przeniesiono tu archiwalne zbiory miejskie.
Fontanna Cosmopolis została uruchomiona 22 czerwca 2008r., na skwerze Lucjana Broniewicza. Fontanna nawiązuje do słynnego dzieła Mikołaja Kopernika "O obrotach sfer niebieskich". Obok jest instalacja przestrzenna ukazująca odkrytą w 1981 roku Planetoidę Toruń krążącą między orbitami Marsa i Jowisza.
Możemy tu również podziwiać pomnik przyrody Dąb Astronomii, ustanowiony w 2009r.
Po wykonaniu pamiątkowego zdjęcia ruszyliśmy do Alpinarium. Zieleniec powstał na miejscu dawnej średniowiecznej fosy oraz Gazowni Miejskiej z 1859 roku. Jest on częścią tzw. pasa parkowego okalającego Zespół Staromiejski, który został wytyczony w okresie 20-lecia międzywojennego, a jego twórcą był ówczesny architekt miejski, Ignacy Tłoczek. Przez ten teren w latach powojennych przepływała jedna z odnóg Strugi Toruńskiej tworząc niewielki staw, w którym usytuowano w roku 1954 przeniesioną z dziedzińca Ratusza Staromiejskiego słynną statuetkę Flisaka. W latach 80. XX wieku odnogę Strugi zmeliorowano, staw osuszono, a toruńskiego grajka umieszczono (już wraz z fontanną i żabami) na dzisiejszym miejscu.
Przy Alei Jana Pawła II w 2011 roku odsłonięto pomnik ks. Jerzego Popiełuszki. Pod koniec 2017 roku, wykonano oświetlenie, urządzono punkt widokowy oraz odtworzono staw. Ponadto pojawiły się elementy małej architektury, m.in. ławki, stoliki do gry w szachy, kosze na śmieci oraz mostek nad Strugą Toruńską.
Na terenie alpinarium rosną jodły, świerki, wierzby, lipy oraz liczne krzewy jałowców.
Ulicą Jana Pawła II doszliśmy do Parku 100-lecia Powrotu Torunia do Wolnej Polski. Park powstał w 2020 roku na miejscu zniwelowanego fragmentu XVII-wiecznej twierdzy. W parku występują rzadkie okazy drzew i krzewów, np. krzew woskownicy europejskiej, miłorzęby japońskie, cisy, odmiany świerków, jodeł i kosodrzewiny. Wzdłuż ul. Chopina posadzono jarzęby szwedzkie, głogi i pigwy japońskie. W parku znajdują się klony, jesiony i lipy. 15 sierpnia 2000 roku osłonięto tu pomnik Józefa Piłsudskiego. Na terenie parku znajduje się pomnik przyrody dąb szypułkowy, ustanowiony w 1994r.
Przy alei 500-lecia Torunia znajduje się Ogród Wojewodów Pomorskich. To teren ogrodowy należący do historycznej rezydencji z 1914r. przy ul. Fredry. W latach 1925-1939 należała ona do wojewodów pomorskich, a od do 2011r. jest siedzibą Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Instytucja ta w latach 2013-2017 przeprowadziła rewitalizację założenia ogrodowego udostępniając je jednocześnie publicznie. Całość założenia została wygrodzona historycznym betonowo-metalowym ogrodzeniem.
Po rewitalizacji teren zyskał 122 gatunki roślin. Wyróżnić można następujące grupy roślin:
- drzewa o atrakcyjnym ulistnieniu i kwiatach, takie jak np.: lipa szerokolistna i drobnolistna, magnolia japońska i magnolia brooklińska, grujecznik japoński, buk pospolity „Pendula”,
- krzewy zimozielone, takie jak np.: różaneczniki, mahonia pospolita, barwinek pospolity, cis pospolity, jałowiec Pfitzera, trzmielina Fortune'a,
- krzewy o znaczeniu biocenotycznym, stanowiące bazę pokarmową dla ptaków, takie jak np.: ognik szkarłatny, śliwa tarnina, dereń jadalny, świdośliwa kanadyjska,
- krzewy o wyjątkowo dekoracyjnych kwiatach, takie jak np.: hortensja bukietowa, lilak Meyera „Palibin”, jaśminowiec, azalie, kaliny, pigwowce itd.
- rabaty bylinowe, których bogaty skład gatunkowy ma znaczenie biocenotyczne dla owadów i stanowi atrakcję przez cały sezon wegetacyjny (70 gatunków). Na terenie parku znajdują się ławki i leżaki, budka do wymiany książek, karmniki dla ptaków, luneta do obserwacji miejscowej awifauny, budki lęgowe oraz domki dla owadów. Roślinność nas zachwyciła.
Przy ul. Chopina rosną dęby szypułkowe (6), „Dęby 775-lecia Torunia”, pomniki przyrody ustanowione w 2008 roku.
Następnym punktem naszej wycieczki był Ogród Muzyków (dawna Złota Góra). Teren ten jest elementem zespołu parków i ogrodów ciągnących się od Starego Miasta, począwszy od Alpinarium przez Planty i Dolinę Marzeń, po Park na Bydgoskim Przedmieściu. Ogród Muzyków, w obecnej formie, powstał w wyniku modernizacji w 2018r. Szczególną atrakcją jest tu muzyczny plac zabaw, wyposażony w sprzęty muzyczne. Samodzielnie można spróbować brzmienia tych instrumentów. Wśród tutejszych roślin wyróżniają się okazy perukowca o dekoracyjnych różowoszarych szypułkach. W zachodnim krańcu parku stoi pomnik Stanisława Moniuszki, a we wschodnim zabytkowy, pochodzący z 1843 r. "Grzybek" - drewniany obiekt parkowy z ławką. Zanim Grzyb w latach 60. XX w. stanął w dzisiejszym miejscu, był kilkakrotnie przenoszony w najbliższym sąsiedztwie. Natomiast w latach 1892-1927 służył jako przystanek tramwajowy.
W 2018 roku skwer w sąsiedztwie Grzybka otrzymał imię Anny i Leonarda Torwirtów, zasłużonych dla Torunia artystów, plastyków, konserwatorów zabytków i scenografów. Oczywiście zagraliśmy na tych instrumentach.
Przekraczając aleję Jana Pawła II znaleźliśmy się w Dolinie Marzeń. Zespół parkowy został rozbudowany i uporządkowany na pocz. lat 70. XX w. W centralnej części Doliny znajduje rzeźba „Gnomona” powstała w 1973 roku z połączenia sztuki i nauki. Projekt gnomoniczny wykonał astronom prof. Andrzej Strobel. Artystyczną wizję znaczenia rewolucji kopernikańskiej w postaci rzeźby wykonali: Henryk Siwicki i Ewelina Szczech–Siwicka. Unikalny zegar słoneczny nie działa, gdyż nad jego 13 tarczami brakuje gnomonów.
Centralnym miejscem parku jest przepływająca w malowniczej scenerii uregulowana Struga Toruńska ze znajdującym się na niej niewielkim zbiornikiem wodnym. Tuż nad wodą stoi jedyny w Toruniu okaz cypryśnika błotnego. To okazałe drzewo naturalnie występuje na błotnistych i bagiennych terenach nad Zatoką Meksykańską. Jest to drzewo iglaste, podobne do daglezji, zrzucające igły na zimę. W okresie wegetacyjnym o niezwykle barwnych igłach: od jasnozielonych na wiosnę, zielonych latem, a jesienią przebarwiających się na pomarańczowo-czerwone, rude, miedziane i rdzawo-brązowe. Drzewo to wykształca pneumatofory, pniaczkowate twory wyrastające pionowo w górę z korzeni znajdujących się pod powierzchnią ziemi. Spełniają funkcję napowietrzania systemu korzeniowego oraz kotwiczą potężne drzewa w bagnistym gruncie. W Polsce jest drzewem bardzo rzadkim. Największy i najstarszy okaz rośnie w arboretum w Kórniku. Toruński cypryśnik osiąga 18 m wysokości i 205 cm w obwodzie w pierśnicy i jest pomnikiem przyrody od 2006r.
W Dolinie Marzeń rosną jeszcze inne pomniki przyrody - klony srebrzyste (3), ustanowione w 2006 roku.
Pozostał nam jeszcze Ogród Zoobotaniczny. Dotarliśmy do niego pokonując Błonia Nadwiślańskie, ulice Popiełuszki, Stromą, Rybaki i Matejki.
Teren zajmowany przez dzisiejszy Ogród leży na terenie średniowiecznej osady flisaków i rybaków. Jak wynika z badań, obszar ten był w XV-XVI w. miejscem wybierania gliny do wyrobu cegieł i ich wypalania.
W drugiej połowie XVII w. znajdował się tu dworek z budynkami gospodarczymi, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797r. cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza, który zaczął nasadzenia zmierzające do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu. Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu.
Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników. Po I wojnie światowej ogród podupadł. Duży rozkwit przeszedł Ogród po 1920 roku, kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 roku zrekonstruowano stare ścieżki i wytyczono nowe, urządzono zbiory złożone z setek gatunków roślin, przetrzebiono krzewy, wzbogacono drzewostan cennymi gatunkami polskimi (brzozą polarną, wisienką stepową, brekiniami, cisem) w celu praktycznej nauki botaniki. Utworzono grupy systematyczne roślin kwiatowych oraz trzy zbiory roślin pontyjskich (rosną w miejscach silnie nasłonecznionych i dość suchych; popularnie są nazywane roślinami stepowymi; należą do nich np.: len złocisty, wiśnia karłowata, dziewięćsił popłocholistny). Podejmowano również próby doświadczalne i współpracowano z ogrodami botanicznymi w Poznaniu i Krakowie.
W początkowym okresie PRL-u, aż do lat 60., ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 roku zarządzał nim Dom Harcerza w Toruniu, (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965 roku do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierzęta. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono m.in. lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających. W 1990 roku, w związku ze zmieniającym się profilem działalności ogrodu, zmieniono jego nazwę na Zoobotaniczny. W 2002 roku Ogród został wpisany na listę polskich ogrodów zoologicznych.
Na terenie Ogrodu rosną pomniki przyrody: sosna czarna, platan klonolistny, dęby szypułkowe, buki zwyczajne odmiana purpurowa, miłorzęby dwuklapowe.
Znajduje się tu również zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900 roku, przeniesiona w 2002 roku z ul. Kościuszki i odrestaurowana. Budynek został zbudowany dla Ernesta Laegnera, który był znanym fabrykantem oraz właścicielem firmy handlującej paszami i nawozami. Przez ostatnie lata budynek niszczał. Z willi złodzieje wynieśli drewnianą boazerię, rzeźbione drzwi, wykonane z miedzi żyrandole. Destrukcji dopełniła woda, dostająca się do budynku przez uszkodzony dach. Zarząd Miasta podjął decyzję o przeniesieniu willi z ul. Kościuszki do toruńskiego Ogrodu Zoobotanicznego. Wcześniej sporządzono szczegółową dokumentację fotograficzną wnętrza. Ponumerowanie i sfotografowanie obiektu trwało trzy tygodnie, a sama rekonstrukcja - miesiąc. Willę Laegnera dobudowano do istniejących w Ogrodzie drewnianych budynków. W zrekonstruowanym budynku została uruchomiona "Galeria Sztuki Przyrodniczej". W tym miejscu odbywają się wystawy prac plastycznych, a obiekt stał się ośrodkiem edukacji przyrodniczo - artystycznej.
50-tą wycieczkę pieszo-krajoznawczą z cyklu 60+ z PTTK zakończyliśmy na placu Mariana Rapackiego. Przeszliśmy 5 kilometrów.
Następna wycieczka odbędzie się 26 lipca 2023 roku.
Spotykamy się o godz. 10.00 na pl. Rapackiego przy pomniku Józefa Piłsudskiego.
Tematyka wycieczki „Park Tysiąclecia”.
Długość przejścia wyniesie ok. 5 km.
Wycieczkę poprowadzi przodownik turystyki pieszej PTTK Teresa Karasiewicz.
ZAPRASZAMY!!!
Relację przygotowała:
Teresa Karasiewicz – przewodnicząca Komisji Turystyki Pieszej.