Wycieczka autokarowa uczestników

"Wędrówek Rodzinnych" -Ziemia Dobrzyńska

18.09.2021 r.

Organizatorzy:  Oddział Miejski PTTK im. Mariana Sydowa w Toruniu.

Prowadzący – przodownik turystyki pieszej Hanna Czech

W wycieczce autokarowej uczestniczyło 29 osób.

Sprawozdanie z wyjazdu:

      Wczesnym rankiem grupa wyjechała autobusem z Torunia na Ziemię Dobrzyńską. Wycieczka odbyła się na  trasie z Torunia do Rypina,  Skrwilna i Rak.

1. Rypin –  jest jednym z najstarszych polskich miejscowości. Pierwsze informacje o nim pochodzą z tzw. Przywileju Bolesława Śmiałego dla klasztoru Benedyktynów w Mogilnie z dnia 11 kwietnia 1065 roku. Już w XI w. gród stał się stolicą odrębnej jednostki terytorialnej, zwanej kasztelanią, a od XIV w. – powiatu. W ciągu tysiąclecia swych dziejów Rypin czterokrotnie pozbawiany był swej pozycji miasta stołecznego północnej części ziemi dobrzyńskiej. Dochodziło do tego z różnych przyczyn w latach 1236–1300 (rozbicie dzielnicowe), 1797-1866 (Rozbiory Polski), 1916-1918 (I wojna światowa), 1975–1998 (po gierkowskiej reformie administracyjnej). Podczas okupacji niemieckiej w latach 1942–1945 niemiecka nazwa  Rippin.

W styczniu 1945 Niemcy opuścili Rypin i w mieście powstały struktury przyszłej władzy komunistycznej. Wielu mieszkańców, związanych z ruchem oporu, zostało wywiezionych na wschód lub osadzonych w specjalnych obozach. W okolicach Rypina do 1947–1948 roku działały resztki oddziałów poakowskich.

W 1950 roku odsłonięto Pomnik Wdzięczności na pl. Wolności w hołdzie poległym podczas wyzwalania ziemi rypińskiej żołnierzy radzieckich z II Frontu Białoruskiego.

Okres PRL to dla Rypina czas, gdy miasto do 1975 roku było stolicą powiatu i wtedy lokowano w nim inwestycje, np. Fabrykę Akcesoriów Meblowych, Zespół Szkół Ekonomicznych, rozbudowano Szpital Powiatowy. Po likwidacji powiatów Rypin stracił na znaczeniu i w systemie centralnego planowania zmniejszył się napływ środków inwestycyjnych.

W 1982 r. powołano przez biskupa płockiego, drugą parafię  rzymskokatolicką pw. Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa parafii św. Stanisława Kostki. Wewnątrz kościoła znajdują się witraże, każdy o powierzchni 212 m² przedstawiające: Ostatnią Wieczerzę, Stworzenie Świata i Sąd Ostateczny. Są to jedne z największych sakralnych witraży w Europie. W prawej nawie umieszczony jest mniejszy witraż, ukazujący symbolicznie Ducha Świętego.

            W Rypinie wraz z zaprzyjaźnioną przewodniczką zwiedzano następujące miejsca:

Kościół pw. Św. Trójcy wzniesiony w II połowie XIV w. prawdopodobnie przez krzyżaków. Zbudowany w stylu gotyckim. Szczyty i kruchta  zachodnia to styl neogotycki. Świątynia jest murowana, w cegłach widoczne są liczne wgłębienia ( wyżłobione palcami przez pątników w ramach pokuty). Wnętrze nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym. Kościół był odnawiany po raz ostatni w 1995r.

Kościół ewangelicko - augsburski wybudowany w 1888r. w tzw. grodzie Templariuszy. Neogotycki, wnętrze kościoła zdobi bogata polichromia, rzeźbiona ambona i trzy-częściowy ołtarz. Wyposażony jest w stylowe ławki i empory. Wieżę zdobi zegar sprowadzony z Pragi w 1911 r. 

Kaplica pw. Św. Barbary zbudowana w 1780 r. Drewniana konstrukcja zrębowa na podmurówce kamiennej. Dach wielopołaciowy kryty kontem na nim wieżyczka zwieńczona daszkiem namiotowym. 

Kamieniczki z przełomu XIX w. charakterystyczny prostokątny rynek, na którym usytuowany jest obelisk upamiętniających nadanie praw miejskich w 1345 r.

Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej zwanym " Domem Kaźni"  - Początki muzealnictwa w Rypinie sięgają 1968 roku, kiedy to dzięki staraniom Towarzystwa Miłośników Ziemi Rypińskiej utworzono w dawnym „Domu Kaźni” Regionalną Izbę Pamięci Narodowej, zawierającą ekspozycje: martyrologiczną i archeologiczną. Nazwa nadana siedzibie dawnego komisariatu Policji Państwowej w Rypinie, gdzie w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji członkowie paramilitarnego Selbstschutzu i funkcjonariusze Gestapo przetrzymywali, torturowali oraz mordowali mieszkańców Ziemi Dobrzyńskiej. Jesienią 1939 przez piwnice budynku przy ulicy Warszawskiej 20 przewinęło się ponad 1000 Polaków i Żydów, spośród których większość zamordowano na terenie budynku lub w pobliskich lasach skrwileńskich i rusinowskich. 8 maja 1968 roku z inicjatywy Edwarda Koźmińskiego, Romana Piotrowskiego oraz członków Towarzystwa Miłośników Ziemi Rypińskiej na terenie dawnego „Domu Kaźni” utworzono Regionalną Izbę Pamięci Narodowej. Na ścianach „Domu Kaźni”, jak również na miejscach straceń w lasach rusinowskich i skrwileńskich umieszczono pamiątkowe tablice.

Grodzisko - W Starorypinie, niedaleko miasteczka Rypina, istnieje jedyne może grodzisko w swoim rodzaju. Jest ono, że tak powiem, „podwójne”, otoczone z trzech stron głębokimi parowami, z rzeczkami pośrodku, a z czwartej, najwęższej, oddzielone od sąsiedniego wzgórza szerokim i głębokim wykopem. Z tej to ostatniej strony grodzisko, rzecz można, stoi na grodzisku, ponad jednym bowiem wysoko położonym zagłębieniem wznosi się z boku drugie, bardzo spadziste wzgórze, posiadające również niewielkie zagłębie.

2. Skrwilno – Wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Skrwilno, na ziemi dobrzyńskiej, nad rzeką Skrwą i jeziorem Skrwilno. W okresie od 15 października do 15 listopada 1939 r. w pobliskim lesie okupant niemiecki dokonał masowych mordów na ok. 1450 osobach, głównie inteligencji (w tym uczniach gimnazjum z Grudziądza) i harcerzach. Zbrodni dokonywały głównie bojówki paramilitarne Selbstschutzu. W latach 1939-1945 liczba obywateli polskich pomordowanych w rejonie Skrwilna (lasy skrwileńskie w okolicy wsi Rak) wyniosła kilka tysięcy osób.

Skarb ze Skrwilna - Formalnie „kariera” grodziska w Skrwilnie rozpoczęła się w 1961 r., kiedy to w jego obrębie rozpoczęto prace archeologiczne, którymi kierowała prof. Jadwiga Chudziakowa z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. „Kariera” ta nie dotyczyła jednak niezwykłych znalezisk z okresu wczesnego średniowiecza, z którego pochodzi grodzisko, a z wieku… XVII. 27 maja 1961 roku na terenie grodziska, w bodajże trzecim dniu prac wykopaliskowych, w płytkim, ok. 50-cm wykopie, najpierw znaleziono resztki drewnianej skrzyni, a następnie wiele przedmiotów ze złota i srebra. Główną substancję skarbu ze Skrwilna (można go oglądać w salach staromiejskiego ratusza w Toruniu) stanowi biżuteria męska i żeńska oraz kolekcja wyrobów rzemiosła artystycznego (zastawa stołowa, lichtarze, nożyce etc.), stojące na wysokim poziomie sztuki złotnicze.

Rak - wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Skrwilno. W pobliskim lesie znajduje się miejsce masowych rozstrzelań Polaków z regionu, zwłaszcza księży, nauczycieli, prawników i lekarzy. W pobliżu znajduje się pomnik ku pamięci Polaków zamordowanych przez niemieckiego okupanta, przy którym co rok odprawiana jest msza w intencji zmarłych.

               Na tym zakończyliśmy naszą wycieczkę i o godz. 16.00 byliśmy w Toruniu.

                                                                                                       Sprawozdanie opracowała: Hanna Czech.

        Relacja fotograficzna R. Dorożyński.