- Pociągiem Arrivy uczestnicy dojechali do stacji kolejowej Chełmża.
 Chełmża – miasto położone na brzegu Jeziora Chełmżyńskiego. Ślady pobytu człowieka w okolicy dzisiejszej Chełmży sięgają epoki kamiennej (mezolitu i neolitu). Znajdujący się tu gród obronny o nazwie Łoza został w 1222 r. podarowany przez Konrada I mazowieckiego biskupowi misyjnemu Prus, Christianowi. W 1243 wolą Wilhelma z Modeny - legata Papieża dla Bornholmu, Gotlandii, i środ.-wschod. wybrzeża Bałtyku, podzielona została diecezja Prus i utworzona została diecezja chełmińska, której siedzibą stała się Chełmża. W mieście powstała pierwsza z katedr, wybudowanych na ziemiach administrowanych przez Krzyżaków. Pierwszym biskupem został Heidenreich (1246-63). Większą rolę zaczęła Chełmża odgrywać od 1251 r., kiedy stała się siedzibą biskupstwa chełmińskiego, uzyskując jednocześnie od bpa Heidenryka prawa miejskie jako Culmensee. Po przegranej przez wojska zakonu krzyżackiego bitwie pod Grunwaldem bp chełmiński Arnold Stapil złożył w Chełmży hołd królowi Władysławowi Jagielle. W wyniku I pokoju toruńskiego Chełmża wróciła jednak ponownie pod panowanie krzyżackie. W 1422 wojska polskie ponownie zdobyły Chełmżę, powodując w mieście znaczne zniszczenia. W 1440 r. miasto stało się członkiem Związku Pruskiego. W wyniku II pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią miasto, jak i cała ziemia chełmińska przeszło pod panowanie polskie stając się częścią tzw. Prus Królewskich. W 1531 r. wielki pożar zniszczył zabudowania miasta. Wielokrotne przemarsze wojsk w czasie wojen szwedzkich (XVII w.), w czasie wojny sukcesyjnej w latach 1733-35 oraz wojny siedmioletniej w latach 1756-63 przez Chełmżę przechodziły armie saskie, szwedzkie, rosyjskie oraz zwolenników Stanisława Leszczyńskiego. Miary nieszczęść dopełniła wielka epidemia dżumy 1708-10 oraz pożar, który strawił niemal całe miasto w 1762 r.

W 1824 r. stolica diecezji chełmińskiej została przeniesiona z Chełmży do Pelplina. W 1882 r.  rozpoczęto budowę wielkiej cukrowni (największej w ówczesnej Europie). W wyniku postanowień traktatu wersalskiego Chełmża znalazła się w granicach Polski. Znaczna część ludności niemieckiej (około 2000 osób), korzystając z prawa opcji, wyjechała do Niemiec.

- Po zbiórce grupa rozpoczęła zwiedzanie miasta: pierwszym obiektem była stacja i neogotycki  budynek Dworca Kolejowego wybudowanych w 1899 r. Kolejnym była wieża ciśnień, neogotycka z elementami modernizmu i tzw. stylu rodzinnego. Zbudowano ją w latach 1900-01 na potrzeby tworzonej wówczas sieci wodociągów miejskich. Na jej szczycie znajduje się otoczony fachwerkowym murem zbiornik wodny przykryty czterospadowym dachem. Obiekt jest w dalszym ciągu eksploatowany. Następnie grupa mija neogotycki ratusz zbudowany w latach 1897-1900 posiadający dwie reprezentacyjne fasady i czworoboczną wieżę. Obecnie ratusz jest siedzibą władz miejskich Chełmży. Uczestnicy wchodzą na rynek otoczonych zespołem zabytkowych kamienic z XIX i XX w. Do najciekawszych należą: dom Johanna Wernera z pocz. XX w., dom kupca A. Laube, czy też kamienica Adolfa Botta z pocz. XX w. Przechodzimy obok pomnika bł. Juty (Sangerhausen) i Biskupa Heidenryka a następnie przy Kamiennej Bramie i wchodzimy do bazyliki konkatedralnej p.w. Świętej Trójcy. Po wysłuchaniu informacji przekazanej przez prowadzącą WR indywidualnie zwiedzamy jej wyposażenie pochodzące głównie z renesansu i baroku. Kolejnym obiektem jest tzw. stary cmentarz katolicki pochodzi z 1 poł. XIX w. na którym znajdują się dwie kaplice. Pierwsza – neoklasycystyczna, datowana jest na lata 1858-62. Należała do rodziny Kalksteinów z Pluskowęs - majątku położonego w pobliżu miasta. Druga kaplica - neobarokowa (1879) to grobowiec rodziny Zawiszów Czarnych z Warszewic. Przechodząc obok pomnika upamiętniającego pomordowanych w II wojnie światowej mieszkańców Chełmży grupa udaje się nad brzeg Jeziora Chełmżyńskiego jest to polodowcowe jezioro rynnowe w dorzeczu rzeki Fryby. Składa się z głównej rynny i prawie równoległej do niej południowej odnogi. Jego dane to: długość ok. 6100 m, szerokość 200–550 m, powierzchnia 2,71 km².
- Maszerujemy jego brzegiem podziwiając panoramę widoczną Chełmży. Następnie skręcamy do wsi Pluskowęsy i przez kilka kilometrów maszerujemy jej ulicówką. Dochodzimy do zespołu pałacowo-parkowego, przy bramie oczekuje na nas Prezes OM PTTK Kol. H. Miłoszewski i właściciel obiektu Pan R. Prus-Grobelski.

Pluskowęsy – wieś Plawskewancz wzmiankowana była po raz pierwszy w 1348 r. jako wieś czynszowa w komturstwie (kluczu) papowskim. W 1422 r. wielki mistrz krzyżacki Michał von Kuchmeister nadał ją Dawidowi Rosenfeld. W 1438 r. miejscowość oddawała czynsz na ręce prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego). Po II pokoju toruńskim w 1466 r. jako własność królewska została zastawiona miastu Toruniowi. Od 1491 r. była ponownie zastawiona u braci Stefana i Macieja Schweidingerów. W 1505 r. król Aleksander Jagiellończyk przekazał dawny zamek krzyżacki w Papowie Biskupim wraz z całym dawnym okręgiem krzyżackim, w tym wsią Pluskowęsy, biskupom chełmińskim. Krótko potem połowa wsi z nadania bpa chełmińskiego należała do kanonika, Johannesa Schmolle, proboszcza kościoła św. Janów w Toruniu oraz do Doroty, jego matki. W 1522 r. biskup chełmiński, Jan Konopacki, dokonał zamiany wsi Pluskowęsy z Jerzym Konopackim. Kolejnym właścicielem osady w 1551 r. była Magdalena Konopacka, wdowa po Jerzym, wojewodzie pomorskim, do której należały również: Srebrniki, Mirakowo oraz Grodno. Do Konopackich wieś należała do połowy XVII w. Kolejny właściciel Walerian Kruszyński, kasztelan gdański, sprzedał Pluskowęsy, Obrąb, Falęcin i Głuchowo, synowi, Piotrowi, który posiadał dobra Pluskowęsy do 1781 r., ponieważ wtedy majątek nabył Aleksander Nostitz -Jackowski. W 1792 r. majątek przeszedł do Kalksteinów, którzy byli jego właścicielami do wybuchu II wojny światowej.

- Po wysłuchaniu informacji, dzięki uprzejmości właściciela uczestnicy zwiedzili pałac z 1867 r. wzniesiony dla Antoniego Kalksteina według projektu Stanisława Hebanowskiego oraz 8 ha park krajobrazowy z 1 poł. XIX w. z 39 gatunkami drzew (m.in. choina kanadyjska, magnolia japońska, tulipanowiec amerykański). W parku znajduje się skupienie 10 drzew (dęby szypułkowe, dąb czerwony, buk i jesion) oraz piękna aleja bukowa.

- Z Pluskowęsy grupa udała się ponownie nad brzeg jez. Chełmżyńskiego i pomaszerowała  nowo otwartą Ścieżką Edukacyjną „Krajobraz nad Jez. Chełmżyńskim”. Przy 3 km ścieżce ustawionych zostało 7 tablic o charakterze edukacyjnym. Ich dydaktyczne przeznaczenie pozwala na poznanie wielu ciekawostek związanych z okolicą. Wokół ścieżki znajduje się również tzw. mała infrastruktura. Są to m.in. drewniana wiata, taras widokowy, pomosty, stojaki na rowery i ławki.

- Na chwilę schodzimy ze ścieżki i w Zalesiu oglądamy dwór z początku XX w. w otoczeniu parku dworskiego oraz drewnianą chatę z końca XIX w. Wracamy ponownie na ścieżkę i przy padającym deszczyku docieramy na plażę w Zalesiu gdzie pod wiatą przeczekujemy opad.
Nie mogąc doczekać się końca deszczu wyruszamy w drogę powrotną, dochodzimy do Mirakowa, przechodzimy obok nieczynnej stacji kolejowej (od 1995 r.) a tu niespodzianka-zawalidroga młodzieżowy wyścig kolarski, trasy pilnują strażacy i zatrzymują użytkowników szosy, w tym nas. Zmieniamy trasę, maszerujemy najpierw ścieżką rowerową, zbaczamy na chwilę do dworu wzniesionego na przełomie XIX / XX w. przez Działowskich, dalej idziemy bocznymi drogami klucząc wśród pól (nadkładając drogi) obrzeżem Mirakowa docieramy do Kuczwały. Dochodzimy do mety wyścigu kolarskiego i przy figurce św. Franciszka robimy odpoczynek.
- Ostatni odcinek trasy przechodzimy z Kuczwały do Grzywny nową ścieżką rowerową.
Na mecie mamy dużo czasu bo zakładany czas i odległości się znacznie wydłużyły zmuszając nas do powrotu następnym pociągiem.

                                                                                          Opracował: Tadeusz Perlik.